معین شافعی کارگردان مستند سینمایی «مدرس» درباره چند و چون تولید تازه ترین اثر خود گفت: از اواخر سال ۹۵ مراحل تحقیق و جمع آوری اطلاعات را آغاز کردیم و خیلی اتفاقی ۱۱ آذر ماه سال گذشته در سالروز فوت این شخصیت کار کلید خورد و این تصادف را به فال نیک گرفتیم. کار به شدت تنوع لوکیشن دارد و ما شاهد تصاویری از اصفهان، کرمانشاه، نجف، استانبول و هر جایی که مدرس سیر کرده است، هستیم و حتی خانه اش را در شهرک سینمایی ساخته ایم. شاید در مستند از هر فضا ۲یا سه پلان بیشتر دیده نشود اما تولید به شدت سنگینی داشت و امیدوارم نتیجه به این زحمت بی ارزد.

این کارگردان توضیح داد: در حال حاضر گرافیک مرحله اول به پایان رسیده و صداگذاری و تدوین نیز در حال انجام است. در رابطه با فرم بصری نیز کار به شکل فیکس فریم نمایش داده می شود به این صورت که بیشتر آنچه در مستند خواهید دید عکس بوده و از موشن بسیار کم استفاده شده است. ضمن اینکه در بخش تولیدی بازیگر نداریم و فقط سعی کردیم فضاهایی را که مدرس به روایت تاریخ آنجا حضور داشته است را نشان دهیم. بخشی از این فضاها مثل خانه مدرس، اتاق تبعید و … بازسازی شده و بخشی دیگر از آرشیومان که چیزی حدود۸هزار عکس است تامین کردیم.

وی افزود: البته فضاهای امروزی نیز در کار استفاده شده و شما تصاویر فعلی محله ای که مدرس در اصفهان تحصیل کرده و بزرگ شده را خواهید دید. در مجموع این مستند متشکل از یک سری پلان های ثابت است که نورپردازی قابل توجهی دارد و اگر مستند «خاطرات خانه متروک» که من به عنوان مشاور کارگردان حضور داشتم را دیده باشید با فضای بصری این کار بیشتر آشنا خواهید شد. با این تفاوت که نسبت به آن اثر، پلان های تولیدی بیشتر و گرافیک کمتری دارد. ضمن اینکه مستند «مدرس» با قصه یکدست و روان از تولد تا مرگ ایشان را روایت می کند و اپیزودیک نیست.

شافعی با اشاره به اینکه صدای ۲ راوی در این کار استفاده می شود، گفت: راوی اول دانای کل است که بنا داریم برای تلطیف فضای سراسر مردانه این مستند از صدای یکی از هنرمندان خانم استفاده کنیم و راوی دوم در لباس مدرس ظاهر شده و تمام نقل قول ها، نطق های مجلس و همه قصه های موثقی که از ایشان روایت شده به علاوه کتاب «گنجینه خواف» (که به قلم مدرس نگارش شده است) از زبان او شنیده می شود به گونه ای که مخاطب احساس می کند خود مدرس با او سخن می گوید.

این کارگردان ادامه داد: متاسفانه صدا و فیلمی از این شخصیت وجود ندارد و تنها چند عکس معدود از ایشان باقی مانده است. ما برای مستندمان  از آرشیوهای در دست مجلس، موسسه مطالعات تاریخ معاصر و عکس هایی که زمان تولید «خاطرات خانه متروک» از کاخ گلستان تهیه کرده بودیم، بهره بردیم چرا که کاخ گلستان سر این پروژه با ما همکاری نکرد. بیشتر این تصاویر به اواخر دوره قاجار یعنی از تاجگذاری احمدشاه به بعد مربوط می شود. علاوه بر این توانستیم بخشی از عکس هایی که در ایران وجود ندارد یا به سختی یافت می شود را در سایت های خارجی پیدا و خریداری کنیم.

وی عنوان کرد: متاسفانه برخی نهادها و موسسات در ارائه این عکس ها به سختی همکاری می کنند و از آنجا که خودمان برای تهیه این منابع تصویری بسیار اذیت شدیم تصمیم گرفتیم این آرشیو را در یک سایت بارگذاری کنیم تا افرادی که دنبال تصاویر هستند، استفاده کنند. هم کاخ گلستان و هم موسسات دیگر با اینکه برای تامین هر عکس مبلغی را دریافت کردند اما باز هم در همکاری با ایشان دچار مشکل شدیم. به عنوان مثال زمانی که برای فیلمبرداری می خواستیم به کاخ گلستان برویم مانع ورود ما شدند و گفتند مدرس چه ارتباطی به اینجا دارد. من لیست دلایل تاریخی ام را برای شان نوشتم و شرح دادم که وی در حکومت آن زمان می زیسته و در مجلس مشاوران عالی بوده و حضورش در همان محافل باعث شهرتش شده است اما این دلایل برای شان قانع کننده نبود و همکاری نکردند.

وی در ادامه بیان کرد: به هر ترتیب ما بخش تصویری کارمان را به سرانجام رساندیم و بعد از پایان یافتن کار صداگذاری و تدوین، مستند را در اختیار هنرمندانی قرار می دهیم که برای خوانش متن تمایل داریم با ایشان همکاری داشته باشیم. حسین محجوب برای صدای مدرس و رویا تیموریان برای دانای کل جزو گزینه های ما هستند که در صورت رضایت از خروجی این اثر با ما همکاری خواهند کرد. یکی از دلایلی که باعث شد در بیان دانای کل از گوینده خانم استفاده کنیم این بود که احساس کردیم فیلم به شدت مردانه است و هیچ کاراکتر زنی در مستند قصه گوی ما وجود ندارد. به همین خاطر حضور صدای گوینده خانوم هم در تلطیف فضا تاثیرگذار است و هم در تضادی که با صدای مدرس دارد می تواند بیشتر نمود پیدا می کند.

وی در پاسخ به اینکه چه زمانی را برای رونمایی از مستند سینمایی ۶۰ دقیقه ای «مدرس» در نظر گرفته است، گفت: با توجه به حجم قابل توجهی که از کار باقی مانده بعید می دانم بتوانیم در جشنواره سینما حقیقت حضور داشته باشیم اما تلاش مان بر این است که بتوانیم کار را به جشنواره فیلم فجر برسانیم.

معین شافعی در پایان هدف خود را از تولید مستند «مدرس» محصول مرکز مستند سوره؛ معرفی کامل این شخصیت بیان کرد و توضیح داد: آنچه برای من اهمیت داشت اینکه مردم وجوه مهمی از شخصیت مدرس را نمی شناسند چون در این رابطه اگر اثری تولید شده نمای درستی از کاراکتر او را نشان نداده است. فیلم ما فضای روحانیت زمان خود را روایت می کند و در لابلای جریان، تفاوت او را با هم دوره هایش در خواهید یافت. در فضایی که بسیاری از نمایندگان مجلس و روشنفکران گرفتار سیاست های روس و انگلیس بودند؛ مدرس هیچ وقت اصالتش را از دست نمی دهد و سرسپرده هیچ سمت و سویی نمی شود. او مدرنیته را می پذیرد اما معتقد است کپی کردن از غرب کار درستی نیست و به تلفیق با فرهنگ ایرانی اصرار دارد و می گوید می شود مدرنیته را بدون غربزدگی اجرا کرد. تمام این ها مد نظر ما بود و سعی کردیم زوایای پنهانش بیشتر شناخته شود.

*سوره سینما